Samenstelling maaltijdsauzen kan gezonder, portiegrootte moet eenduidig

Maaltijdsauzen kunnen veel gezonder en portiegroottes moeten eenduidig. Dat blijkt uit onderzoek van Schuttelaar & Partners. In november 2018 analyseerden we de zout- en suikergehaltes, hoeveelheid energie en de portiegrootte van 191 maaltijdsauzen die te koop zijn bij verschillende grote supermarktketens. Vergelijkbare sauzen blijken sterk te verschillen in de hoeveelheden suiker, zout en energie, en aanbevolen portiegrootte, waardoor er voor producten met hoge waardes kansen liggen voor productverbetering. 

Zout- en suikerreductie in maaltijdsauzen 

Maaltijdsauzen zijn gedefinieerd als sauzen die een substantieel onderdeel van de maaltijd vormen (portiegrootte > 35 g). De sauzen die voor ons onderzoek zijn geanalyseerd, zijn pastasauzen, groente- en vleessauzen en jus. We hebben ons op deze productgroep gericht, omdat deze producten significant bijdragen aan de inname van zout en suiker en de meest recente Voedselconsumptiepeiling aantoont dat Nederlanders gemiddeld meer sauzen en smaakmakers zijn gaan eten.

Figuur 1 Zout- en suikergehaltes van maaltijdsauzen.

Figuur 1 toont de hoeveelheid suiker en zout per categorie. De verschillende typen maaltijdsauzen laten een grote spreiding in het zoutgehalte zien, waarbij het opvalt dat 58% van de sauzen 1,0 g/100 ml zout of minder bevat. In de overige 42% zou het zoutgehalte stapsgewijs verlaagd kunnen worden. Het suikergehalte in pastasauzen en groente- en vleessauzen laat ook een grote spreiding zien. 26% van de maaltijdsauzen bevatten nu 5,0 g/100 ml suiker of meer. Deze producten kunnen dus zeker worden verbeterd. Zowel voor zout als suiker geldt dat het grote aantal producten dat al lagere gehaltes heeft, als voorbeeld kan dienen voor de maaltijdsauzen die nu nog steeds te veel zout of suiker bevatten. 

Grote verbeterslag mogelijk in pastasauzen

In 2015 zijn er afspraken gemaakt om de hoeveelheid zout in pastasauzen te verlagen: in het Akkoord verbetering productsamenstelling (AVP) is het doel gesteld om in de periode tot juli 2018 het zoutgehalte van de sauzen met 5-10% verlaagd te hebben. Daarnaast is het doel ook om de maximale hoeveelheid zout in pastasauzen te verlagen naar 1,275 g/100 ml.

Figuur 2 Zout- en suikergehaltes van pastasauzen.

In figuur 2 zijn de suiker- en zoutgehaltes van rode en witte pastasauzen tegen elkaar uitgezet. De rode pastasauzen zijn allen op basis van tomaten. De witte sauzen zijn niet op basis van tomaat. Hieronder vallen carbonara-, funghi- en kaassauzen. De blauwe stippellijn geeft de grens voor het maximale zoutgehalte weer, zoals vastgesteld in het AVP. Van de pastasauzen ligt 11% zelfs nog boven deze grens. De AVP-norm hoeft echter niet het einddoel te zijn. Veel sauzen kunnen minder zout bevatten.

Op 23 november jl. is het Nationaal Preventieakkoord getekend door de Rijksoverheid en meer dan 70 verschillende organisaties in Nederland. Daarin is ook extra aandacht voor het AVP. Suikergehaltes in pastasauzen zijn er echter niet in opgenomen. Uit de analyse komt naar voren dat de spreiding in de hoeveelheid suiker erg groot is, variërend van 0 tot 10 g suiker. Met name de sauzen op basis van tomaten hebben hoge suikergehaltes. Dit is deels te verklaren door de van nature aanwezige suikers in tomaten, maar desondanks voegen producenten ook nog vaak suiker toe. Meer dan de helft van de rode pastasauzen bevat al 5,5 g/100 ml suiker of minder. Hier liggen dus nog kansen voor verbetering van de sauzen die hierboven zitten. 

Aanbevolen portiegroottes niet reëel 

Ons onderzoek richtte zich ook op de aanbevolen portiegrootte. Deze varieert voor jus van 25 ml tot 100 ml. De aanbevolen portiegrootte voor groente- en vleessauzen loopt uiteen van 15 ml tot 100 ml. Dit is niet afhankelijk van het type saus, maar vooral van het merk. Opvallend is dat ook de hoeveelheid energie, zout of suiker niet lager is in de producten met een grotere aanbevolen portiegrootte, waardoor een consument mogelijk wel vier keer zoveel calorieën of zout per portie binnen kan krijgen. Ook is te zien dat voor een saus met een kleine aanbevolen portiegrootte het volgen van de gebruiksaanwijzing op de verpakking leidt tot het bereiden van wel 13 porties. Hierdoor wordt per persoon zeer waarschijnlijk meer dan één portie geconsumeerd. Het is belangrijk dat de portiegrootte gestandaardiseerd wordt op een realistische inname, zodat de consument producten beter kan vergelijken en een bewuste en duurzame keuze kan maken. 

Grote verschillen in calorieën in sauzen

Het aantal calorieën in jus varieert tussen de 20 en 170 kcal per 100 ml. Juist de jusvarianten met een hoge aanbevolen portiegrootte (100 ml) zijn vaak ook de producten die hoog zijn in calorieën (figuur 3). In groente- en/of vleessauzen loopt het aantal calorieën uiteen van 23 tot 460 kcal/100 ml, waarbij de meeste sauzen tussen de 23 en 200 kcal/100 ml bevatten. Vanwege deze variatie is er een groot verschil in de mate waarin verschillende sauzen bijdragen aan de totale hoeveelheid calorieën van een maaltijd.

Figuur 3 Calorieën en zoutgehaltes van jus, ingedeeld op aanbevolen portiegrootte.

Eerder keken wij al kritisch naar de hoeveelheid zout en suiker in soepen bij drie grote supermarktketens.

Onderzoeksteam: Esther Oldenhuis, Maud Theelen, Freya Hiemstra, Léon Jansen