Marcel Schuttelaar: Verkiezingen 2023. Luisteren

De Vrijheid 

Ik zat tijdens verkiezingsavond in Nieuwspoort om de uitslag van dichtbij mee te maken. Samen met zo’n 400 jonge lobbyisten en ambtenaren. Bij de exitpoll vielen de aanwezigen compleet stil. In een hoekje applaudisseerden pakweg tien PVV-sympathisanten schuchter. ’s Nachts, om een uurtje of twaalf, in de aanpalende friteskraam ‘De Vrijheid’ verklaarden twee Marokkanen dat ze blij waren dat Geert het zo goed gedaan had. ‘Als hij langskomt, krijgt hij van mij een broodje kroket’. Ze zouden persoonlijk niet op hem stemmen omdat hij de moskeeën wil sluiten, ‘al kan dat toch niet door de Grondwet’. Maar tal van vrienden hadden dat wel gedaan omdat er te veel problemen in de wijk zijn. En Geert wil dat aanpakken.  

Commotie 

Zelden heeft de uitslag van een verkiezing zoveel commotie opgeleverd. Ik zie de chaos niet snel eindigen. Het doet denken aan de tijden van Pim Fortuyn. Analyses en discussies buitelen over elkaar heen. Collega’s vroegen me de volgende dag de uitslag te duiden. Iedereen zat erdoorheen, mij vonden ze kennelijk niet aangeslagen genoeg. Ik ben natuurlijk niet blij met deze score. Maar om nu gelijk te denken dat de groene koers exit is, of van leer te trekken tegen extreemrechts…Ik zie het meer als een signaal. 

Afnemende welvaart 

Nederland is afgelopen decennia verrechtst. De bevolking is de vorige eeuw welvarender geworden en wil dat graag vasthouden. Daartoe opgejaagd door Black Fridays en een duizelingwekkend aantal reclamemomenten. Tegelijkertijd is de tweedeling tussen vermogenden en niet-vermogenden fors aangescherpt en komen nu zelfs de middeninkomens financieel in de knel. De dienstverlening van tal van publieke diensten is weggezakt of wegbezuinigd. Alle problemen lijken daarbij te zijn gedumpt in sociaaleconomisch zwakkere wijken, dorpen of regio’s. Tevens is er een soort bestuurlijke bovenklasse ontstaan, die er niet voor schroomt de belastingdruk voor burger en mkb nog wat verder op te schroeven. Het is niet verwonderlijk dat dat veel chagrijn geeft en dat is deze verkiezingen heftig aan de oppervlakte gekomen. Ik zie de 2.4 miljoen Geert stemmers dan ook vooral als stem van protest of vraag om aandacht.

Binnen de dijken

Het venijn van de uitslag zit hem natuurlijk in de organisatiewijze en de koers van de PVV. Je zou het door de vriendelijke Geert voor het gemak vergeten, maar het gaat om een autocratisch geleide niet-democratische partij. Dat is altijd griezelig. Dat zit in het DNA van die club. Er is nauwelijks kader om op niveau te kunnen functioneren als grootste partij in het parlement. Met een programma wat zodanig binnen de dijken gericht is dat dit ons land terugzet naar de jaren ‘50. En vergeet dat we in Europees verband krachtig en vergaand moeten samen werken om onze welvaart en veiligheid überhaupt een beetje te kunnen garanderen. Dit maakt het voor andere partijen ook zo lastig koers te bepalen.  

Columnist 

Zelfs de VVD kiest voor gedogen in plaats van meeregeren. Met de keuze voor Plasterk, die gaat voor een coalitie over rechts, zet Geert de VVD overigens aardig voor het blok. Ik schat dat deze Telegraaf columnist populairder is dan Dilan, zeker bij het rechtse deel van de VVD-achterban. Nieuw Sociaal Contract kan gezien haar uitgangspunten eigenlijk niet in zo’n coalitie meeregeren. Daarmee zou de formatie vastlopen. De zeven trekkers van Lientje zijn ook onvoldoende voor een meerderheid. BBB opteert voor het ministerie van LNV. Ik gok erop dat de schrik er flink in zit op het Bezuidenhout. De schade van het tijdperk Bleker is tien jaar na dato nog steeds zichtbaar.    

Herstel 

Kortom, het is ingewikkeld manoeuvreren tussen gehoor geven aan rechtvaardige wensen van een fors deel van de bevolking en wegblijven van een niet-democratisch gerunde politieke partij. Fortuyn vroeg al op indringende wijze aandacht voor de positie van de gemarginaliseerden. Omtzigt heeft dat goed door. Bij liberaal- en sociaal links heb ik nog niet scherp of men wil leren van gemaakte fouten of blijft hangen in kritiek op demagogie en extremisme. Natuurlijk moeten we door met onze struggle de economie te vergroenen en meer in lijn te leven met ecosysteem aarde. Als ik de programma’s zo zie, en de sentimenten bij burgerij en het bedrijfsleven proef, dan zet dit wel door. Maar we vergeten soms dat iedereen daarbij mee moet kunnen doen. Kortom, we moeten uit onze bubbel stappen en op zoek naar herstel van de band met die groepen die we in het dagelijks leven te weinig ontmoeten. Laat staan dat we naar hen luisteren.