Tien jaar zeewier
Het leven vliegt door je handen en ik merk dat het sneller gaat naarmate je ouder wordt. Soms kan ik me nauwelijks voorstellen dat het alweer tien jaar geleden is dat we besloten om de teelt van zeewier op de Noordzee een boost te geven. Met de komst van de windparken leek dit een goede timing. In 2015 oogstten we het eerste Nederlandse zeewier op zee bij Texel. Later volgde het optuigen van een professionele test site voor de kust van Scheveningen. En dit jaar de installatie van de eerste ‘testboerderij’ in een windpark. Bij de start dachten we in een jaar of vijf een ‘commercieel’ draaiende farm te kunnen realiseren. Tien jaar later komen we tot het inzicht dat dit nog steeds wel een jaar of vijf kan duren. Tegelijkertijd heeft zich een bloeiende groep zilte ondernemers gevormd. Op 3 oktober staan we op de Pier van Scheveningen stil bij wat de zeewierpioniers hebben bereikt met North Sea Seaweed 2024.
Samen sterk
Met een compact, hecht team lukte het ons een community van bedrijven, onderzoeksinstellingen, ngo’s en overheden te interesseren voor de teelt of verwerking van zeewier. Allen geïnspireerd door de mogelijkheden die de Noordzee en de vele toepassingen van zeewier bieden. Eef, Koen, Marlies, Zinzi, en vele medewerkers, stagiaires en vrijwilligers stopten al hun energie in dit ideaal. Daarbij geholpen door een aantal familiefondsen, de Rabo, gemeente Den Haag, provincie Zuid-Holland en natuurlijk Schuttelaar & Partners. De opgave bleek best groot. Zeewierpioniers servicen, enthousiasmeren en hun belangen behartigen. Tests op zee doen om aan te tonen dat teelt goed mogelijk is. En gelijktijdig praktische technische oplossingen bedenken voor bijvoorbeeld verankering of de oogst. Projecten opzetten voor noodzakelijk onderzoek en tegelijkertijd wat kosten proberen goed te maken met bijbehorende subsidies. Tot slot fundraisen, en …steeds weer fundraisen. En jaarlijks zo tegen de winter de eindjes aan elkaar knopen om het hoofd boven het zilte water te houden.
Van hype tot huishoudelijk
De inzet van North Sea Farmers hielp in de eerste jaren mee een soort mediahype te creëren. Zeewier als wondermiddel. Aangejaagd met een door ons in drie continenten uitgebracht zeewierboek ‘Groente uit Zee’ en een stevige mediacampagne. Tal van zeewierproducten verschenen in de supermarkt, maar de aankoop door consumenten was vaak eenmalig. Zeewier heeft soms een heftige smaak en niet iedereen was daarvan gecharmeerd. De meeste introducties verdwenen dan ook met dezelfde snelheid als waarmee ze de markt op kwamen. Nu, tien jaar later, zien we dat er steeds betere producten met zeewier verschijnen, zoals Wakame-salade uit Nederland, kruidenmelanges maar ook visvervangers. Steeds vaker wordt zeewier gebruikt als ingrediënt om de klimaatvoetafdruk van vleesproducten omlaag te brengen. Om die reden zie je bij menig tankstation saucijzenbroodjes waarin zeewier is verwerkt. De smaak van dit soort hybride producten is uitstekend, het helpt de zeewiermarkt vooruit en het maakt het makkelijker om te voldoen aan CSRD-regelgeving.
Progressie
Vooral in de beginjaren is in nauwe verbondenheid met ons initiatief de beste zeewierzaadveredelaar ter wereld ontwikkeld. Hortimare, gevestigd in een kas te Heerhugowaard, heeft een indrukwekkende positie opgebouwd in productie van zaad en levert zaad wereldwijd. Ook daar moet jaarlijks nog geld bij, maar door verbinding te zoeken met een gevestigde veredelaar is er rust om door te ontwikkelen en te investeren. Ik ben er nu tien jaar als aandeelhouder bij betrokken. Al duurt het ook hier veel langer voordat de operatie kostendekkend is, de progressie is fors. Ondertussen zijn er zaai- en oogstmachines ontwikkeld, maakt Notpla plasticvervangers uit zeewier en zijn er sokken met zeewiervezels. Daarnaast wordt het als waardevol voedingssupplement gebruikt voor renpaarden en melkkoeien. En is de markt van biostimulanten (gewasversterkers) zich fors aan het ontwikkelen. Planten krijgen met behulp van zeewier een veel beter ontwikkeld wortelstelsel. En zien de mogelijkheden van zeewier als koolstofvastlegger dan wel fossiele vervanger er ook steeds realistischer uit.
Innovatie onder water
Wat men zegt over startups klopt: je moet een lange adem hebben, genoegen nemen met een bescheiden salaris, en alles wat fout kan gaan, gaat fout. En als je niet af en toe de tijd neemt om over het hele traject heen te kijken, lijkt de vooruitgang wel stil te staan. Daarom was het een mooi moment toen in augustus bij het windpark Hollandse Kust Zuid, gefinancierd door het Amazon’s Right Now Climate Fund, de eerste palen de grond in werden getrild. Geluidsarm. Twee 13 meter lange stalen gevaarten, die twee meter boven de zeebodem uitsteken. De palen fungeren als eco-ankers, dus dat moet een stimulans worden voor het zeeleven. Daaraan kettingen met schalmen van 6 cm dik, waar in het najaar netten met zeewierzaad aan vastgezet worden. Een overmaatse uitvoering om schade aan windmolens te voorkomen. De komende jaren gaan tal van instituten onderzoek doen naar de mate van CO2-opslag, effecten op het ecosysteem e.a. En wij gaan hiermee aandacht genereren voor de potentie van zeewier voor burgers en bedrijven in Europa.
Kortom, weer een belangrijke stap gezet. Op 3 oktober kijken we terug en vooruit. Tien jaar zeewier: het gaat niet snel, maar we houden koers.
Marcel Schuttelaar
Mede oprichter North Sea Farmers