Closing the loop: Een breder perspectief binnen de gebouwde omgeving
Een circulaire economie houdt in dat we streven naar een systeem waarin grondstoffen, producten en materialen zo lang mogelijk in gebruik blijven, worden hergebruikt en hoogwaardig gerecycled met behoud van kwaliteit. Repair, reduce, reuse en recycle dus. Met name in de bouw en woningsector liggen nog genoeg kansen. Onze adviseurs delen in de Week van de Circulaire Economie kennis en inzichten uit relevante projecten. In dit artikel bespreken we de relatie tussen de energietransitie en circulariteit.
Een grote verandering vraagt om een brede aanpak, zeker binnen een complex domein als de gebouwde omgeving. Om de grote uitdagingen van klimaatverandering het hoofd te kunnen bieden moeten oplossingen voor de energietransitie en circulariteit hand in hand gaan. Toch is de realiteit weerbarstig. Hoewel beide transities hetzelfde doel nastreven, het verlagen van de CO2 uitstoot, werken oplossingen elkaar soms tegen of blijven er kansen liggen door gebrek aan een integrale aanpak.
Een voorbeeld hiervan is hoe de huidige beleidsinstrumenten Milieuprestatie Gebouwen (MPG) en de energieprestatie (BENG) tegenover elkaar kunnen komen te staan. De MPG geeft aan wat de milieubelasting is van de materialen die in een gebouw worden toegepast. De BENG is een maat voor de energiezuinigheid van het gebouw zelf. De milieuprestatie zal vanaf 2025 versneld aangescherpt worden. Dit lijkt goed nieuws, maar uit de recente technische briefings en rondetafels in de Tweede Kamer wordt juist duidelijk dat dit de nodige problemen met zich meebrengt. De norm loopt te ver voor op het innovatietempo en de criteria zijn niet goed afgestemd op andere duurzaamheidsindicatoren, zoals de energieprestatie (BENG). Maatregelen die gunstig zijn voor de BENG-indicatoren kunnen ongunstig zijn voor de Milieuprestatie Gebouwen en omgekeerd: dikkere isolatie of zonnecellen verbeteren bijvoorbeeld de energieprestatie, maar verslechteren de MPG-score.
Een meer integrale aanpak is ook van belang om de uitdagingen in de bestaande bouw niet over het hoofd te zien. Circulariteit in de gebouwde omgeving richt zich nog vooral op nieuwbouw, terwijl veel verduurzamende ingrepen juist betrekking hebben op bestaande bouw. Een mooi voorbeeld van verduurzaming binnen de bestaande bouw is het Ontzorgingsprogramma Maatschappelijk Vastgoed. Verduurzaming gaat in deze context vaak over het terugdringen van de energiebehoefte, maar met een meer integrale benadering kunnen circulaire principes hier uitstekend worden meegenomen. Denk aan na-isolatie met biobased materialen of het circulair renoveren op het vlak van installaties.
Dat gebeurt nu helaas nog te weinig. Om echt vooruitgang te boeken in de richting van een duurzame gebouwde omgeving moeten we de kans benutten om met een breder perspectief naar bestaande uitdagingen te kijken. Gelukkig zijn er al initiatieven om een meer integrale afweging te kunnen maken, bijvoorbeeld de MEPG-indicator (milieu-energieprestatie gebouwen) die effecten van materiaalkeuzes én energie meeweegt. Maar stel jezelf ook vooral de vraag: hoe introduceer je circulaire principes in het verduurzamen van je gebouw?