Eiwittransitie in de zuivelketen
De jaarlijkse Week Zonder Vlees en Zuivel is weer begonnen. Deze week richt zich primair op het inspireren van de Nederlandse consument om wat vaker te kiezen voor een plantaardige maaltijd. Het zuivelteam bij Schuttelaar & Partners volgt de ontwikkelingen op het gebied van plantaardige zuivel en de eiwittransitie nauwlettend. De Week Zonder Vlees en Zuivel biedt een mooie kans om stil te staan bij een aantal van deze ontwikkelingen.
1. Nutritionele waarde van plantaardige en dierlijke zuivel
Momenteel komt 57% van de eiwitten in het Nederlands voedingspatroon van dierlijke producten. De Gezondheidsraad concludeerde onlangs dat een voedingspatroon met 60% plantaardige en 40% dierlijke eiwitten goed is voor de gezondheid van de meeste Nederlanders. Zuivel speelt een belangrijke rol bij de dagelijkse inname van calcium en vitamine B12. De schijf van vijf van het Voedingscentrum adviseert twee tot drie porties zuivel per dag te consumeren. Het dagelijks consumeren van zuivel vermindert het risico op darmkanker en diabetes type 2, en speelt een essentiële rol bij de ontwikkeling van botten om daarmee botontkalking te voorkomen. Voor de meest gezonde keuze worden consumenten magere en halfvolle melkproducten aanbevolen, of bijv. 30+ kaas.
2. Benaming van plantaardige en dierlijke zuivel
De benaming van plantaardige zuivelproducten met bijvoorbeeld “melk” en “boter” is een onderwerp dat veel vragen oproept. Zo was er onlangs veel te doen over de benaming droomboter van Mister Kitchen, een plantaardig alternatief voor roomboter.
Producenten van plantaardige alternatieven gebruiken deze termen om consumenten vertrouwd te maken met hun producten als vervangingen voor dierlijke zuivel. Producten van dierlijke producten menen dat dit verwarrend kan zijn voor consumenten en dat het niet eerlijk is ten opzichte van de strikte regels en normen waar zij aan moeten voldoen. Droom’boter’ of niet, het steeds meer diverse zuivelschap is in onze ogen een goede ontwikkeling.
3. Samenwerking tussen de melkveehouderij en de akkerbouw
De melkveehouderij produceert grote hoeveelheden mest. Dat is een waardevolle bron van voedingsstoffen voor akkerbouwgewassen waarmee plantaardige zuivel geproduceerd kan worden. Denk bijvoorbeeld aan De Nieuwe Melkboer, een voormalig melkveebedrijf dat is overgestapt op sojaproductie voor sojayoghurt. Melkveehouders zijn op hun beurt afhankelijk van een constante aanvoer van hoogwaardig voer voor hun koeien. Samenwerking met akkerbouwers voor de teelt van voedergewassen zoals maïs, gras en luzerne kan daarbij helpen. Melkveehouders produceren zelf ook voedergewassen. Vorig jaar is FrieslandCampina in samenwerking met Agrifirm een proef gestart om haver en soja te telen voor de productie van plantaardige voedingsmiddelen.
4. Plantaardige boodschappen steeds goedkoper
Vlees- en zuivelvervangers zijn voor het eerst goedkoper dan hun dierlijke alternatief in de supermarkt. Dat blijkt uit recent onderzoek van Questionmark in samenwerking met ProVeg. Bij zuivelvervangers ligt het iets anders, die zijn over het algemeen duurder dan een pak melk. Een liter melk koop je tegenwoordig al voor ca. 0,90 euro. Dat is de helft van de prijs van een fles cola. Het is ook belangrijk om een eerlijke prijs te betalen voor producten zoals zuivel. Juist zodat melkveehouders op die manier doelstellingen voor emissiereductie kunnen behalen, kunnen werken aan biodiversiteitsherstel en hoger dierenwelzijn.
5. Suikertaks op plantaardige zuivel
Sinds dit jaar zit er een verhoogde belasting, ook wel limonadetaks genoemd, op plantaardige dranken zoals havermelk. Per 1 januari 2024 stijgt de verbruiksbelasting van 9 cent naar 26 cent per liter, net als bij frisdranken. Dit heeft geleid tot kritiek en ontevredenheid. Havermelkfabrikanten en consumenten wijzen op de gezonde eigenschappen van deze dranken, evenals het Voedingscentrum. Zij voeren aan dat deze plantaardige dranken geen toegevoegde suikers bevatten zoals frisdranken. Zowel melk als plantaardige alternatieven kunnen in de Schijf van Vijf staan. Zuivel bevat belangrijke voedingsstoffen, maar voor wie geen zuivel wil of kan gebruiken, zijn verrijkte plantaardige alternatieven zoals sojadrink een optie. Een hogere belasting op plantaardige dranken dan op zuivel kan mensen ontmoedigen om voor deze gezonde alternatieven te kiezen. Daarnaast benadrukt onder andere Oatly ook de lagere klimaatimpact van plantaardige dranken. Er lopen een aantal acties om dit terug te draaien, zo is er een petitie genaamd ‘Stop de limonadetaks op melkvervangers’.
6. De feed/food competition
“Feed/food competition” verwijst naar de verhouding voedsel voor mensen (food) en dieren (feed). Sommige gewassen worden zowel gebruikt als voedsel voor mensen als voer voor dieren, zoals maïs en soja. Er is debat over hoe deze grondstoffen het beste kunnen worden verdeeld tussen menselijke consumptie en diervoeder, vooral gezien de groeiende wereldwijde vraag naar voedsel. Sommige gewassen zijn juist geschikt voor veevoer (zoals luzerne, mais en soja), terwijl andere efficiënter rechtstreeks door mensen worden geconsumeerd. Over het algemeen is het belangrijk om de behoeften van menselijke consumptie, dierenwelzijn, milieuoverwegingen en voedselzekerheid op de juiste manier te balanceren. Zowel dierlijke als plantaardige zuivelproducten bieden een belangrijke bron van diversiteit in veel diëten over de hele wereld.
7. Plantaardige kaas, een uitdagende categorie
Inmiddels zijn de plantaardige varianten voor melk, yoghurt, ijs, room alom bekend en worden ze steeds breder omarmd door de consument. Plantaardige kaas, daarentegen, is een uitdagende voedingscategorie. Eén van de grootste uitdagingen bij het maken van plantaardige kaas is de smaak en textuur (die kaas van koemelk moet evenaren). Plantaardige kaas wordt veelal gemaakt van noten, zaden, peulvruchten en plantaardige oliën. Het Nederlandse bedrijf Those Vegan Cowboys onderzoekt hoe met behulp van fermentatie de authentieke smaak en textuur van dierlijke melk en kaas bereikt kan worden. Bij vlees wordt er hybridevlees geproduceerd en verkocht, waarbij dierlijke en plantaardige ingrediënten worden gecombineerd. Mogelijk liggen daar ook kansen voor plantaardige zuivel.
Nieuwe balans van eiwitbronnen
Er is al langere tijd veel aandacht voor de rol van meer plantaardige eiwitten in ons dieet. Zuivelverwerkers, retailers en onderzoekers hebben steeds meer aandacht voor plantaardige alternatieven. Al deze partijen zoeken naar een nieuwe balans. Daar denken wij natuurlijk graag over mee. In onze ogen zijn er namelijk talrijke mogelijkheden om gezamenlijk een bijdrage te leveren aan de eiwittransitie.
Meer weten over het Duurzame Zuivelteam van Schuttelaar & Partners? Neem contact op met Milou Peperkamp.