Hoop, lef en trots; terugploegen
Gelijk na de val van Rutte-4 was al duidelijk dat het niet zo simpel zou zijn een nieuw kabinet te vormen. Het coalitieakkoord dat VVD, D66, CU en CDA na 299 dagen sloten was visionair en zette onomwonden koers richting een groene en gezonde economie. Dat was geen eenvoudige route omdat daarvoor deels onbetreden paden ingeslagen moesten worden. Complicerend was dat ‘Verbinder des Vaderlands’ Mark Rutte tijdens de formatie zijn laatste stukje geloofwaardigheid verloor. D66 benutte dat momentum door vol gas te geven op de groene koers maar zag niet dat de middenklasse afhaakte omdat het sociale aspect uit het oog verloren werd.
Balans
Het was dus niet zo verwonderlijk dat de burgerij de boel weer wat in balans wilde stemmen. Veel keuze om het gat wat Rutte achter liet te vullen, was er niet. Timmermans, een klassiek bestuurder, voelde zich slecht op zijn gemak in onze politieke arena. Het CDA was gemarginaliseerd. Dus naast een iets te mediagetrainde VVD-ster, een zoekende NSC’er, een 100% boeren belangenbehartigster resteerde alleen een milde PVV’er. Gehypet door VI en Johan Derksen en met een goede timing, schoot de koers op het juiste moment omhoog. En wat links niet kon geloven gebeurde toch. De vier partijen sloten na ruim 170 dagen een hoofdlijnenakkoord en zijn nu opnieuw op zoek naar een nieuwe premier.
Nieuwe realiteit
De formatie gebeurt zoals vaker met vallen en opstaan. Het is even wennen aan de nieuwe realiteit. Het lijkt me niet slim deze coalitie steeds als extreemrechts te duiden, waarmee parallellen getrokken worden met regimes die op brute wijze maling hebben aan mensenrechten. Dit kabinet is gewoon rechts, met op sommige punten SP-achtige trekjes. Met deelname van één partij die zelf niet democratisch functioneert. En een partij die op dat punt juist extreem zuiver in de leer is. Dat houdt elkaar wel in balans. Riskanter is dat het hier om een gelegenheidshuwelijk gaat. De verhouding tussen de 4 voorlieden lijkt moeizaam. En al blijven de lijstrekkers zelf in de Kamer, ik zou me als vakminister van Landbouw of Migratie weinig illusies maken over de bewegingsruimte voor eigen beleid. Die komt er niet. Deze voorlieden zijn graag 'in control'.
‘Gewoon’
De ziel van het nieuwe hoofdlijnenakkoord is de aandacht voor de burger, het midden- en kleinbedrijf en boeren, tuinders & vissers. De trots op ons mooie land, gekoppeld aan voornemens tot een super streng migratiebeleid en een waslijst van agendapunten voor bestuurlijke vernieuwing. Weg met de stroom regels die uitgebraakt worden door een teveel (ruim 20%) aan beleidsambtenaren en stevige support voor de gewone hardwerkende Nederlander die in een veilig land moet kunnen wonen. Daarmee hebben we de essentie wel te pakken. Je kunt het daarmee eens of oneens zijn, maar kennelijk vindt een groot deel van de burgerij dat de overheid hier de afgelopen jaren forse steken heeft laten vallen.
Bijltjesdag
Kijk je meer naar de look & feel van het hoofdlijnenakkoord dan leest het vooral als een stapeling voornemens. Ik mis de verbinding, de blik op de toekomst, een visionaire richting waarop gekoerst wordt om Nederland competitief en gelukkig te houden. Elke partij heeft zijn kernpunten in het akkoord geschoven met als aanvulling wat grappige lobby elementen. Natuur inclusieve landbouw wordt landbouw inclusieve natuur. Ik snap wel dat natuur-ngo’s zich nu ernstig zorgen maken, de tijden van Bleker zouden wel eens kunnen herrijzen. Idealistische NGO’s krijgen overigens te maken met een onderzoek of er nadere eisen moeten worden gesteld aan hun representativiteit. Dat lijkt een beetje ‘bijltjesdag’. De Nederlandse visserijsector heeft goed gelobbyd. ‘Het voortbestaan van de visserij is cruciaal voor Nederland, en er wordt alles aan gedaan om voor de vissers te vechten’. Dit heftig taalgebruik is een reactie op de vreselijke kaalslag die in de sector heeft plaatsgevonden onder Rutte 4.
Flinterdun
Dit coalitieakkoord bevat dus zinnige en minder zinnige punten. Gericht op vertrouwensherstel richting gewone burgerij. Met name op sociale aspecten. Meer accent op uitvoering en handhaving en vakmanschap/expertise. Helaas ook met tal van voornemens die simpel en goed ogen, maar volstrekt onuitvoerbaar zijn. Omdat vorige kabinetten er al op stuk liepen. Bijvoorbeeld omdat Brusselse regelgeving dit niet toe staat. Sommige voornemens zijn ook als drogreden (debat training) geformuleerd; 'er wordt niet gestuurd op gedwongen krimp van de veestapel maar op instandhouding van belangrijke natuur. Er komt herijking van Natura 2000 gebieden; dus geen snippernatuur meer’. Bij klimaat; ‘stabiel beleid is belangrijk, burgers en bedrijven moeten weten waar ze aan toe zijn’. Met vervolgens voorstellen om weer 130 te mogen rijden, de subsidies op elektrisch rijden, de verhoogde CO2-heffing en de salderingsregeling terug te draaien. Voorbeelden van heldere keuzes zijn die voor 4 kerncentrales. De stoffenbalans in de landbouw wordt gelukkig weer ingevoerd en er komt geld voor boeren natuur en voor boeren in transitie. Op kerngebieden als onderwijs, zorg en preventie zijn analyse en beleid helaas flinterdun.
Perspectief?
Kortom, mijn advies is: neem dit akkoord serieus en doe het niet af door er het etiket extreemrechts op te plakken. Ik vind het akkoord niet sterk omdat het grossiert in niet uitvoerbare voornemens en mede daardoor belangrijke stappen terugzet in het vergroenen, lees competitiever maken, van onze economie. Gevaar is dat deze prille ontwikkeling volledig tot stilstand komt. Bij stilstand wint altijd de oude economie. Terwijl dit programma naar ik vermoed, oprecht perspectief wil bieden aan kleinere en middelgrote (agrarisch) ondernemers zou de werkelijkheid wel eens een omgekeerde kunnen zijn. Waarbij grote partijen massaal de kleinere uitkopen. Met ongekende schaalvergroting als resultaat. Overigens speelt deze verschraling in tal van bedrijfssectoren. Het akkoord dus dat juist ondernemerschap in het klein- en middenbedrijf wil steunen, het vakmanschap en een stuk vrijheid wil terugbrengen, zou deze groepen nog wel eens veel verder in de problemen kunnen brengen. Voor hoop, lef en trots is meer nodig dan terugploegen en wat leuke dingen voor de mensen.