Lage vaccinatiegraad vraagt dringend om krachtige actie
Afgelopen week verschenen twee bijna identieke artikelen over de zorgwekkend lage vaccinatiegraad tegen o.a. mazelen, kinkhoest, HPV, en meningokokken in twee verschillende gemeenten: Den Haag en Utrecht. Hoewel de context per gemeente licht varieert, hebben beide artikelen één ding gemeen: een dringende oproep tot actie om de vaccinatiegraad te verhogen en ernstige gezondheidsrisico’s te voorkomen. Dit probleem beperkt zich echter niet tot deze steden. Het is een nationaal vraagstuk dat vraagt om een slimme en gerichte aanpak. Hier komt vanuit het rijk naar verwachting 7 miljoen euro voor vrij. En ook onze Zuiderburen lijken te kampen met zorgproblemen door een lage vaccinatiegraad, waardoor dit zelfs een internationaal probleem blijkt.
De urgentie van het probleem
De gemeente Den Haag meldt dat geen enkele wijk de veilige vaccinatiegrens van 90% haalt. Dit brengt vele risico’s met zich mee, waaronder recente uitbraken van mazelen. De gemeente Utrecht schetst een alarmerend beeld in wijken als Overvecht en Kanaleneiland, waar de vaccinatiegraad bij peuters soms niet hoger is dan 70%. Ook is de vaccinatiegraad tegen HPV en het meningokokkenvirus opvallend laag in gemeenschappen van Turkse en Marokkaanse herkomst. Beide gemeenten geven aan dat misinformatie en een gebrek aan vertrouwen in vaccinaties een grote rol spelen. Hier komt bij dat gemeenten slechts beperkt gefinancierd worden om deze uitdagingen aan te pakken. Het Rijk biedt financiële middelen voor de basis, zoals uitnodigingen en vaccinaties zelf, maar extra investeringen voor de broodnodige voorlichting, heldere communicatie en focus op gedragsverandering moeten uit eigen middelen komen. Maar hoe komen gemeenten tot een structurele en goed gefundeerde communicatiestrategie?
Dicht bij de gemeenschap
Beide artikelen benadrukken dat de gemeenten pleiten voor het delen van persoonlijke verhalen uit de gemeenschap, bijvoorbeeld verhalen over de directe consequenties van de lage vaccinatiegraad. Neem het trieste verhaal van een inwoner van Den Haag die zijn jonge dochtertje was kwijtgeraakt aan kinkhoest, een ziekte waartegen het DKT-vaccin bescherming biedt. Zo noemt Den Haag ervaringsdeskundigen, en Utrecht sleutelpersonen, die hun verhalen en ervaringen delen. Deze personen staan dichter bij de gemeenschap en begrijpen de doelgroep beter, waardoor er ook effectiever gecommuniceerd kan worden.
De kracht van luisteren naar de doelgroep
Om dit doel te bereiken is het luisteren naar de burger misschien wel het belangrijkste. Wat zijn voor hen, pardon, ons, de redenen om niet te vaccineren? Waar halen wij onze informatie vandaan? Welke informatie over vaccinaties nemen wij tot ons? ‘Ons’ en ‘wij’, omdat wij allen naast professional, ook burgers zijn. Om deze vragen te beantwoorden, en tot een effectieve en inclusieve communicatie te komen is het cruciaal om ‘ons’ er vanaf het begin bij te betrekken. Een mooi voorbeeld hiervan is het Safari Fitfestival 55+, dat Schuttelaar & Partners voor de gemeente Rotterdam heeft mogen organiseren om Rotterdamse 55-plussers deel te laten nemen aan vitaliteitstesten en in contact te laten komen met gezondheidsaanbieders uit de buurt. Ook hier was het belangrijk om vanaf het begin de juiste stakeholders bij het communicatietraject te betrekken. Door eerst rondetafelgesprekken te organiseren met de doelgroep en de gezondheidsaanbieders uit de omgeving, hebben wij een concept kunnen ontwikkelen dat goed aansluit bij de wensen en verwachtingen van de deelnemers. Lees hier meer over dit project.
Desinformatie aanpakken
Daarnaast worden wij meer dan ooit blootgesteld aan informatie, zo ook aan informatie over vaccins en vaccinaties. Niet al deze informatie is juist, waardoor er geen goede overweging kan worden gemaakt. Daarom is het ook belangrijk dat wij de juiste informatie onder ogen krijgen. Zo vinden ook Caroline Verduin (D66) en Adeel Mahmood (DENK): “Ouders […] moeten beslissingen kunnen nemen op basis van eerlijke, actuele en volledige informatie”. Schuttelaar & Partners heeft het European Center for Disease Prevention and Control (ECDC) ondersteunt om online desinformatie over vaccins te bestrijden. Zo adviseerden wij het ECDC over het objectief, neutraal en transparant bereiken van Europese burgers en zorgverleners met actuele en juiste informatie over vaccineren. Hier lees je er meer over. Een soortgelijke aanpak zal binnen gemeenten mogelijk ook effectief zijn.
Samen werken aan een hogere vaccinatiegraad
Ten slotte beperkt het probleem van een lage vaccinatiegraad zich niet tot Den Haag en Utrecht. Gemeenten door heel Nederland worstelen met vergelijkbare uitdagingen. Om postcodepreventie te voorkomen, en te leren van elkaars aanpak is het voor gemeenten en andere stakeholders waardevol om met elkaar in gesprek te gaan en samen te werken. Zo heeft Schuttelaar & Partners, samen met HollandBio, in 2023 verschillende partijen betrokken bij een maatschappelijk café om de uitdagingen en kansen voor het vaccinatiebeleid te bespreken. Onder anderen het ministerie van VWS, het RIVM, patiëntenverenigingen, adviesorganen, GGD’en, reizigersvaccinatiekantoren, farmaceuten en wetenschappers kwamen aan het woord. Hier lees je meer over dit event.
Samen voor een gezonder Nederland
Kortom, om de lage en dalende vaccinatiegraad tegen te gaan, is er belang bij een goed communicatieplan. Hiervoor stellen wij dat het luisteren naar de doelgroep, het bieden van juiste informatie, en domein-overstijgend samenwerken de sleutels zijn. Laten we in gesprek gaan om deze samenwerking te bewerkstelligen en zo onze samenleving te beschermen tegen ziekten die in de meeste gevallen te voorkomen zijn. Neem contact op met rob.henst@schuttelaar.nl.
Bronnen
Rijswijk Dagblad, 2024, https://rijswijksdagblad.nl/Den%20Haag%20&%20Regio/den-haag-moet-meer-doen-om-lage-vaccinatiegraad-op-te-krikken
RTV Utrecht, 2024, https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/3821564/kans-op-virusuitbraak-onaanvaardbaar-hoog-utrecht-wil-geld-van-het-rijk
Medisfeer, 2024, https://www.medi-sfeer.be/nl/nieuws/volksgezondheid-stelt-winterplan-op-om-voorbereid-te-zijn-op-pandemie.html